همدلی و هم زبانی
لغت دیالوگ (گفتگو) از واژه های یونانی «دیا» و «لوگوس» برگرفته شده است که اولی به معنای «از طریق» و دومی به معنای «معنی» است. در اصل، دیالوگ یا گفتگو «جریان داشتن معنی» است.
با گفتگو، زبان مشترک پیدا می شود، با زبان مشترک، فکر مشترک شکل می گیرد، و با فکر مشترک، رویکرد در برابر مسائل پدید می آید؛ از این رو، در نهایت، حاصل گفتگو، همدلی و هم زبانی است.
گفتگو هدفمند است، از این رو هر گفتنی، گفتگو نیست. پرسه زدن در وادی گفتار و بیهوده گری کلامی با گفتگو، که باید دارای دقت و تأمل و قاعده باشد، تفاوت دارد. هدف گفتگو یافتن پاسخ برای یک مسئله نظری و رفع یک مشکل عملی است که همگان با آن مواجه اند یا بر سر آن توافق دارند. از این رو گفتگو در پی اثبات برتری یکی بر دیگری از طریق ساکت کردن او نیست. گفتگو بر خلاف جر و بحث بر «فهم و نقد» استوار است، نه بر «حمله و دفاع». گفتگو «سخن گفتن واقعی» است و «گوش سپردن واقعی» از این رو با سکوت نسبتی وثیق دارد.
گفتگو نشانه ای از میزان عقلانیت و پختگی کنشگران اجتماعی و سیاسی است و هر اندازه عقلانی تر عمل کنند، گستره و قدرت گفتگو بیشتر خواهد بود و هرچه دایره گفتگو گشوده تر باشد، عقلانیت و پختگی نیز در جامعه بیشتر جا خواهد داشت. به هر رو رنج دیرپای جامعه ما از تنگی و ناپایداری فضا و فرهنگ گفتگوست و ذهن و زبان ما در این روزگار چنانکه باید و شاید با گفتگو در افق معنایی آن سازگار نیست.
هادی خانیکی / استاد دانشگاه علامه طباطبایی